Gayrimenkul Sermaye İradı Nedir? Beyanname Nasıl Verilir?

Gayrimenkul Sermaye İradı (GMSİ), 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde tanımlanan, gayrimenkul veya ilgili hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelirlerdir . Örneğin ev, işyeri, arsa gibi taşınmazların kira gelirleri GMSİ kapsamındadır. Bu gelirler belirli şartlarda gelir vergisine tabidir. Kiraya veren kişiler, yıl içinde elde ettikleri kira geliri toplamı belirli bir istisna tutarını aştığında yıllık beyanname vermek zorundadır.

Kira Gelirinde İstisna ve Beyan Sınırı: Mesken (konut) kira gelirleri için her yıl bir istisna tutarı belirlenir. Bu tutarın altındaki yıllık konut kira gelirleri beyan edilmez. Örneğin, 2023 yılı için mesken kira geliri istisnası 21.000 TL olarak uygulanmıştır . Yani 2023 yılında konuttan elde edilen kira geliri 21.000 TL’yi geçmeyenler beyanname vermeyecektir . İşyeri kira gelirlerinde ise genelde brüt 150.000 TL’lik beyan sınırı söz konusudur (stopaj kesintisine tabi işyeri kiralarında) . Stopaja tabi olmayan kira gelirleri için daha düşük bir beyan sınırı (2023 için 8.400 TL) uygulanır . Bu rakamlar her yıl değişebilmektedir. Özetle: Sadece konut kira geliri elde eden biri ilgili yılın istisna tutarından fazla gelir elde ettiyse, tüm tutarı beyan eder; işyeri kira geliri elde edenler ise stopaj ve sınır durumuna göre beyanda bulunur.

Beyanname Ne Zaman ve Nasıl Verilir? GMSİ beyanı, gelirin elde edildiği yılı izleyen yılın Mart ayı başından 31 Mart akşamına kadar yıllık beyanname ile yapılır . Beyanname verme süresi 1-31 Mart aralığını kapsar. Beyanname vermenin üç yolu vardır :

1. Hazır Beyan Sistemi (Online): Gelir İdaresi Başkanlığı’nın Hazır Beyan Sistemiüzerinden e-Devlet şifresiyle giriş yaparak kira geliri beyannamesi elektronik ortamda kolayca doldurulabilir . Hazır Beyan, kira gibi beyana tabi gelirler için önceden hazırlanmış beyannamenizi sunan kullanışlı bir sistemdir . Sisteme giriş yapıp bilgiler kontrol edildikten sonra beyanname onaylanabilir.

2. Vergi Dairesine Şahsen Başvuru: Mükellef, ikametgahının bulunduğu yerdeki vergi dairesine giderek kağıt ortamında beyannamesini verebilir .

3. Yetkili Meslek Mensubu Aracılığıyla: Bir mali müşavir veya yeminli mali müşavir gibi, elektronik beyanname gönderme yetkisine sahip bir meslek mensubu aracılığı ile de beyanname gönderilebilir (e-beyanname sistemi) .

Vergi Ödeme ve Oranlar: Beyanname sonucunda hesaplanan gelir vergisi, Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenir . İlk taksit beyanname dönemi sonunda (genellikle 31 Mart’a kadar), ikinci taksit ise 31 Temmuz’a kadar yatırılır . Ödeme yöntemleri oldukça çeşitlidir: İnteraktif Vergi Dairesi veya GİB Mobil uygulaması üzerinden online ödeme, anlaşmalı bankaların şubelerinden veya internet bankacılığından havale, PTT şubelerinden ödeme gibi kanallarla vergi kolayca ödenebilir . Dikkat: Vergi zamanında ödenmezse gecikme faizi işler ve usulsüzlük cezası kesilebilir . Bu nedenle beyan ve ödeme sürelerine uymak önemlidir.

Son olarak, kira geliri beyannamesi verirken gider yöntemi seçimi de mükellefin hakkıdır. Gerçek gider yönteminde kiraya konu evle ilgili giderler (bakım, sigorta, varsa ödediğiniz kira vb.) düşülebilir; götürü gider yönteminde ise istisna sonrası kalan tutarın %15’i otomatik gider olarak indirilebilir . Beyanname verilirken bu yöntemlerden biri seçilmelidir. Zamanında beyanname vermeyen veya eksik beyan eden konut sahipleri,  istisna hakkını kaybetme ve vergi ziyaı cezası ile karşılaşma riskine girerler . Bu nedenle kira geliri elde edenlerin gelirlerini yasal süresinde beyan etmeleri önemlidir.